فورکیشن دندان چیست؟ بررسی کامل علل، علائم، درمان و پیشگیری
فورکیشن دندان یکی از مشکلات شایع اما نسبتاً کمتر شناخته‌شده در سلامت دهان و دندان است. این عارضه بیشتر در دندان‌های آسیاب (مولرها) رخ می‌دهد و معمولاً در اثر بیماری‌های پیشرفته لثه ایجاد می‌شود. در این مقاله به زبان ساده به بررسی کامل بیماری فورکیشن دندان می‌پردازیم.
فورکیشن چیست و به کدام قسمت دندان گفته می‌شود؟
دندان‌های آسیاب در فک بالا و پایین چند ریشه‌ای هستند. محل جدا شدن این ریشه‌ها را فورکیشن (Furcation) می‌نامند. در حالت طبیعی، این قسمت زیر خط لثه قرار دارد و توسط استخوان احاطه شده است. وقتی این استخوان نگهدارنده به هر دلیلی از بین برود، این ناحیه نمایان یا قابل لمس می‌شود، که نشانه‌ای از یک مشکل جدی به نام "درگیری فورکیشن" است.
درگیری فورکیشن یعنی چه؟
زمانی که استخوان بین ریشه‌ها به دلایلی مثل عفونت یا تحلیل از بین برود، فضای بین ریشه‌ها خالی می‌شود. این باعث می‌شود که باکتری‌ها، جرم و غذا به راحتی وارد این ناحیه شده و تمیز کردن آن بسیار سخت شود. این وضعیت نه‌تنها می‌تواند منجر به درد و بوی بد دهان شود، بلکه در صورت بی‌توجهی ممکن است به از دست رفتن دندان بیانجامد.
دلایل ایجاد فورکیشن دندان
- بیماری لثه (پریودنتیت): شایع‌ترین دلیل درگیری فورکیشن. در این بیماری بافت‌های نگهدارنده دندان از بین می‌روند.
- بهداشت ضعیف دهان: مسواک نزدن صحیح و عدم استفاده از نخ دندان باعث تجمع پلاک میکروبی می‌شود.
- فشار بیش‌ازحد بر دندان: مثلاً در افرادی که دندان قروچه دارند یا فشار زیادی هنگام جویدن وارد می‌کنند.
- عوامل ژنتیکی یا آناتومیکی: برخی افراد به طور طبیعی دارای فورکیشن‌های کم‌عمق یا استخوان ضعیف هستند.
علائم هشداردهنده درگیری فورکیشن
- گیر کردن غذا بین دندان‌های آسیاب
- درد مبهم یا احساس ناراحتی هنگام جویدن
- لق شدن دندان
- نمایان شدن ناحیه بین ریشه‌ها
- خونریزی لثه هنگام مسواک زدن
- بوی بد مزمن از دهان
روش های تشخیص فورکیشن
تشخیص معمولاً توسط دندانپزشک با استفاده از ابزار خاصی به نام پروب پریودنتال انجام می‌شود. این ابزار به آرامی وارد فضای لثه می‌شود تا میزان نفوذ به ناحیه فورکیشن بررسی شود. همچنین رادیوگرافی با اشعه ایکس مانند رادیوگرافی پانورامیک و رادیوگرافی پری اپیکال یا CBCT در تشخیص دقیق کمک می‌کند.
درجات درگیری فورکیشن:
- درجه 1: نفوذ کم به داخل ناحیه فورکیشن؛ معمولاً بدون علامت مشخص.
- درجه 2: نفوذ نسبی ولی نه کامل؛ معمولاً نیاز به درمان تخصصی دارد.
- درجه 3: نفوذ کامل از یک سمت به سمت دیگر؛ شدیدترین حالت و نیازمند درمان پیچیده یا حتی کشیدن دندان.
درمان فورکیشن دندان
درمان به شدت به کلاس درگیری و وضعیت کلی لثه و دندان بستگی دارد. در ادامه مهم‌ترین روش‌های درمانی را با زبان ساده و توضیح تخصصی مرور می‌کنیم:
- جرم‌گیری و روت پلنینگ (تمیزکاری عمقی): در مراحل اولیه، دندانپزشک با استفاده از ابزارهای دستی یا اولتراسونیک پلاک و جرم زیر لثه را پاک می‌کند. این کار باعث کاهش التهاب و جلوگیری از پیشرفت بیماری می‌شود.
- جراحی فلپ لثه‌ای: در این روش، لثه به‌طور موقت کنار زده می‌شود تا ناحیه فورکیشن به‌طور کامل قابل مشاهده و تمیز شدن باشد. سپس لثه بخیه زده می‌شود. این روش در فورکیشن درجه 2 مؤثر است.
- بازسازی استخوان (Guided Tissue Regeneration): در بعضی موارد، از غشاء مخصوص و مواد بازسازی‌کننده مانند پودر استخوان استفاده می‌شود تا استخوان از دست رفته در ناحیه فورکیشن بازسازی شود.
- رزکشن ریشه: در دندان‌های مولر، گاهی یکی از ریشه‌ها به‌طور کامل برداشته می‌شود، در حالی که بخش دیگر دندان حفظ می‌شود. این کار نیاز به درمان ریشه (عصب‌کشی) و سپس روکش کردن دندان دارد.
- کشیدن دندان: در مواردی که دندان قابل حفظ نباشد یا فرد تمایلی به درمان‌های پیچیده نداشته باشد، ممکن است کشیدن دندان تنها راه‌حل باشد.
نوبت دهی آنلاین رادیوگرافی در مرکز دکتر کاوسی
برخی از افراد به دلیل مشغله های زیاد فرصت ندارند در طول روز برای دریافت خدمات تصویربرداری به کلینیک مراجعه نمایند. اما شما می‌توانید در هر ساعت از شبانه روز برای دریافت نوبت به وبسایت کلینیک دکتر کاوسی مراجعه نمایید. ما یک مرکز خاص هستیم که همه روزه پذیرای شما هستیم. چنانچه یک مورد اورژانسی داشته باشید یا یک ویزیت معمولی، ما همیشه آماده خدمت‌رسانی به شما هستیم. 😊
راه های پیشگیری از بیماری فورکیشن
- مسواک زدن حداقل 2 بار در روز با خمیردندان حاوی فلوراید
- استفاده از نخ دندان یا واترجت
- جرم‌گیری منظم (هر 6 ماه یک بار)
- مراجعه به دندانپزشک در صورت مشاهده علائم مشکوک
- کنترل بیماری‌های سیستمیک مانند دیابت که سلامت لثه را تحت تاثیر قرار می‌دهند
سوالات متداول
آیا فورکیشن باعث درد می‌شود؟
در مراحل اولیه معمولاً بدون درد است، اما با پیشرفت بیماری ممکن است درد هنگام جویدن یا فشار حس شود.
آیا فورکیشن در کودکان هم دیده می‌شود؟
به ندرت، زیرا این مشکل بیشتر به علت بیماری‌های مزمن لثه است که در بزرگسالان شایع‌ترند.
آیا می‌توان فورکیشن را در خانه درمان کرد؟
خیر، درمان حتماً باید توسط دندانپزشک انجام شود.
چه نوع دندان‌هایی بیشتر درگیر فورکیشن می‌شوند؟
معمولاً دندان‌های مولر (آسیاب‌های اول و دوم)، به‌ویژه در فک بالا.
جمع‌بندی:
فورکیشن دندان مشکلی است که اگر زود تشخیص داده شود، قابل درمان و کنترل است. اما در صورت بی‌توجهی می‌تواند به از دست رفتن دندان ختم شود. با رعایت بهداشت دهان و پیگیری منظم سلامت لثه‌ها، می‌توان از بروز این مشکل جلوگیری کرد. در صورت مشاهده هرگونه علامت، مشورت با دندانپزشک بهترین راه است.